Ngày 21/02/2025, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Nghệ An đã tổ chức buổi họp với Ban chủ nhiệm Đề tài khoa học “Điều tra, đánh giá thực trạng, đề xuất phương án, kịch bản phòng chống các vi phạm pháp luật và tội phạm về an ninh môi trường, an ninh nguồn nước trên địa bàn tỉnh Nghệ An”. Trung tướng, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm làm chủ nhiệm đề tài; Viện An ninh phi truyền thống, Trường Quản trị và Kinh doanh – Đại học Quốc gia Hà Nội là tổ chức chủ trì thực hiện.
Ban chủ nhiệm đã trình bày về tính cấp thiết của việc thực hiện đề tài, mục tiêu và nội dung nghiên cứu của đề tài. An ninh nguồn nước và an ninh môi trường là loại an ninh đặc biệt tác động đến sự phát triển bền vững của địa phương. Nghệ An một tỉnh ven biển thuộc miền Trung Việt Nam, có vị trí chiến lược về chính trị, kinh tế, quân sự, an ninh, đối ngoại với nhiều tiềm năng, thế mạnh về kinh tế – xã hội. Trong những năm qua với mục tiêu tăng trưởng kinh tế đi đôi với bảo đảm sự ổn định xã hội, bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ môi trường để phát triển bền vững, tỉnh Nghệ An đã tăng cường các giải pháp và nguồn lực cho công tác bảo vệ môi trường. Mặc dù, các ngành, các cấp của tỉnh đã có nhiều nỗ lực nhưng tình hình an ninh môi trường, an ninh nguồn nước vẫn chưa thực sự được bảo đảm. Bên cạnh những thuận lợi, trước những cơ hội và tiềm năng đã và đang xuất hiện các nguy cơ, thách thức, mối đe dọa an ninh môi trường, an ninh nguồn nước, gây ra các xung đột xã hội, ảnh hưởng đến sự ổn định, an ninh, an toàn và phát triển bền vững của tỉnh Nghệ An trước mắt cũng như lâu dài.
Trên địa bàn tỉnh Nghệ An hiện có 19 “điểm nóng” về ô nhiễm môi trường; trong tổng số 165 làng nghề trên địa bàn tỉnh hầu hết các cơ sở có quy mô nhỏ, manh mún, chủ yếu là quy mô hộ gia đình, công nghệ lạc hậu nên gây ô nhiễm môi trường, nước thải chưa qua xử lý hoặc xử lý chưa đạt quy chuẩn quy định, chất thải rắn xử lý không triệt để. Tình trạng khai thác khoáng sản trái phép vẫn diễn biến phức tạp, đặc biệt ở một số loại khoáng sản như: đất san lấp, cát sỏi lòng sông, quặng thiếc, đá trắng. Vấn đề môi trường khu công nghiệp ở thành phố Vinh và các địa phương trong tỉnh cũng đang là các vấn đề xã hội bức xúc. Tỉnh Nghệ An có đường bờ biển kéo dài 82 km, với đặc thù là dân cư tập trung lâu đời nên mật độ dân số lớn, nhất là các huyện Quỳnh Lưu, Diễn Châu… nên lượng rác thải, nước thải là rất lớn. Tuy nhiên, do vấn đề quy hoạch bãi rác thải tập trung tại các địa phương trên chưa được đồng bộ, hơn nữa ý thức giữ gìn môi trường của người dân chưa cao nên trong những năm qua vấn đề rác thải, ô nhiễm môi trường biển đang trở thành vấn đề nhức nhối, gánh nặng.
Về an ninh nguồn nước, tỉnh Nghệ An có 7 lưu vực sông với tổng chiều dài sông suối trên địa bàn tỉnh là 9.828 km, mật độ trung bình là 0,7 km/km2. Hầu hết các sông như sông Lam, sông Hiếu, sông Mai Giang, sông Thái.v.v…đều bị ô nhiễm môi trường. Trên địa bàn tỉnh, việc xây dựng nhiều dự án thủy điện cũng như công tác quản lý, quy hoạch chưa thật sự khoa học, chưa sát với thực tế đã để lại những hệ lụy, đe dọa trực tiếp đến đời sống của người dân địa phương và an ninh nguồn nước; 32 dự án thủy điện, hơn một nửa đã đi vào hoạt động, chiếm phạm vi 5600 ha rừng, 1700 ha đất nông nghiêp trên 5 huyện miền núi; việc vận hành, điều tiết lũ… còn nhiều bất cập.
Tình hình trên cho thấy an ninh môi trường, an ninh nguồn nước ở Nghệ An đã và đang là vấn đề chính trị-xã hội lớn ở tỉnh. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Nghệ An đã ban hành Nghị quyết số 08-NQ/TU, ngày 02/3/2022 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2022 – 2030. Nghị quyết đặt ra mục tiêu tổng quát đó là: nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị – xã hội và nhân dân về bảo vệ môi trường. Từng bước ngăn chặn, khắc phục tình trạng ô nhiễm, suy thoái môi trường, giải quyết tốt các vấn đề cấp bách, cải thiện chất lượng môi trường, đa dạng sinh học; nâng cao năng lực ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh môi trường cho phát triển kinh tế – xã hội nhanh và bền vững.
Từ những lý do trên, Viện An ninh phi truyền thống đề xuất thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp tỉnh “Điều tra, đánh giá thực trạng, đề xuất phương án, kịch bản phòng chống các vi phạm pháp luật và tội phạm về an ninh môi trường, an ninh nguồn nước trên địa bàn tỉnh Nghệ An.” Nội dung nghiên cứu của đề tài bao gồm:
– Hệ thống cơ sở lý luận và kinh nhiệm thực tiễn về an ninh môi trường, an ninh nguồn nước.
– Điều tra, đánh giá thực trạng về vấn đề vi phạm pháp luật và tội phạm về an ninh môi trường và an ninh nguồn nước. Đối tượng điều tra gồm ba nhóm: đại diện các cơ quan nhà nước cấp sở ban ngành, UBND huyện, xã (lãnh đạo, cán bộ chuyên môn); các doanh nghiệp/cơ sở sản xuất/đơn vị; người dân.
– Xây dựng Bộ tiêu chí quản trị an ninh môi trường, an ninh nguồn nước phục vụ phát triển bền vững tỉnh Nghệ An.
– Nghiên cứu xây dựng các phương án, kịch bản phòng chống các vi phạm pháp luật và tội phạm về an ninh môi trường, an ninh nguồn nước trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Trong đó, các công việc cụ thể: Thứ nhất, dự báo các vi phạm pháp luật và tội phạm về an ninh môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An đến năm 2030, định hướng đến năm 2050 trên cơ sở phân tích Mục tiêu và Quy hoạch phát triển tỉnh Nghệ An đến năm 2030, định hướng đến năm 2050; Thứ hai, dự báo các vi phạm pháp luật và tội phạm về an ninh nguồn nước trên địa bàn tỉnh Nghệ An đến năm 2030, định hướng đến năm 2050 trên cơ sở phân tích Mục tiêu và Quy hoạch phát triển tỉnh Nghệ An đến năm 2030, định hướng đến năm 2050; Thứ ba, xây dựng các giải pháp/phương án, kịch bản phòng chống vi phạm pháp luật và tội phạm về an ninh môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An; Thứ tư, xây dựng các giải pháp, phương án, kịch bản phòng chống vi phạm pháp luật và tội phạm về an ninh nguồn nước trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Việc điều tra, phân tích, dự báo các vi phạm pháp luật và tội phạm về an ninh môi trường, an ninh nguồn nước sẽ là cơ sở xây dựng các chủ trương, chính sách, biện pháp; xây dựng, triển khai các phương án, kịch bản phòng chống các vi phạm pháp luật và tội phạm về an ninh môi trường, an ninh nguồn nước nhằm bảo đảm an ninh, trật tự an toàn xã hội, phục vụ phát triển bền vững của tỉnh Nghệ An trước mắt và lâu dài.